Gminy członkowskie

PROW 2014 - 2020

Powierzchnia Gminy: 167 km²

Liczba mieszkańców : 6 887

Większość wsi gminy Rząśnik powstało w wyniku zasiedlenia przez ludność osadniczą pochodzenia mazowieckiego oraz Kurpiów Puszczy Zielonej. Były to tzw. wsie puszczańskie. Część wsi, leżąca w granicach gminy, była objęta w XIXw. kolonizacją rolną niemiecką i żydowską (okolice Lubiela). Miejscowość gminna Rząśnik w 1999 roku obchodziła pięćsetlecie swojego powstania.

Na terenie gminy kultywowana jest kurpiowska sztuka ludowa (hafciarstwo, wycinankarstwo).

Tereny rekreacyjne gminy to głównie tereny przybrzeżne Narwi. Duża ilość lasów i nieskażone środowisko to atuty, które powinny spowodować rozwój turystyki i rekreacji na terenie gminy. Hamulcem rozwoju turystyki jest jednak brak rozwiniętej bazy noclegowej. Jest to wyzwanie dla ludzi, którzy chcieliby zainwestować w tę gałąź gospodarki. Na turystów spragnionych pamiątek przeszłości czekają: 

źródło: oficjalna strona Gminy Rząśnik: https://rzasnik.pl/

Gmina przynależała do LGD "Równiny Wołomińskiej" w perspektywach:

PROW 2007 - 2013

Liczba mieszkańców : 8581

Pierwsze wzmianki o najstarszych osadach w naszej gminie pochodzą z XII wieku. Blisko 800-letnią historię zawdzięczamy z całą pewnością rzece Bug. Tędy bowiem prowadził jeden z najstarszych w Europie szlaków handlowych łączących Morze Czarne z Bałtykiem. Wykorzystywano wtedy na równi drogę wodną jak i lądową wiodącą wzdłuż Bugu. Prawdopodobnie wędrowali tędy (tzw. szlakiem bursztynowym) również kupcy z czasów rzymskich. Świadczyć o tym może cmentarzysko odkryte w Tuchlinie datowane na I w p.n.e., w którym znaleziono ozdoby z czasów rzymskich. Wzdłuż linii rzeki powstawały najstarsze osady. Obok Brańska - Turzyn, Bieliny, Tuchlin, Udrzyn, Budy (Popielarze). Kolejne zapiski o tych terenach pochodzą z wieku XIII.

Jedną z najstarszych miejscowości jest Brańszczyk. Jego historia sięga czasów przedchrześcijańskich, na co wskazują odnalezione pogańskie groby kamienne i wykopane urny, a w tym dawne zausznice, siekierki kamienne i inne przedmioty codziennego użytku. W 1239 roku Brańszczyk nosił nazwę Brańsk, a w 1378 roku Brańsko, w 1465 roku nazywano go Breńszko, w 1547 roku nazwa miejscowości przekształciła się znów na Brańsko, w 1564 roku - Brańszczyk, w 1609 roku Brańsk, potem już wszystkie dokumenty podają nazwę Brańszczyk. Od czego ta nazwa pochodzi - trudno zgadnąć. Możliwe jest, że od wyrazu "bronić", gdyż położenie wsi doskonale nadawać się mogło jako punkt obronny. Od wschodu otaczały go łąki i bagna, od południa rzeka Bug, od północy zwarte lasy, wolne tylko wyjście na zachód do Wyszkowa. Czy w Brańszczyku był kiedykolwiek zamek obronny, trudno stwierdzić, ale przywilej Księcia Konrada Mazowieckiego z XIII wieku potwierdzający posiadłości Biskupów Płockich wymienia m.in. Kasztelanię Brańszczykowską - z tego możemy wnioskować, że Brańszczyk był siedzibą Kasztelana i posiadał zamek obronny.

Położenie Brańszczyka jest niskie, Kościół i wszystkie siedliska włościańskie prócz dworu stoją na dawnym korycie rzeki Bug, które to koryto przez długie lata zamieniło się w stały ląd. Terytorium Brańszczyka dawnymi laty znacznie bardziej wysunięte było na południe. Rzeka przechodziła prawie pod lasami zamojszczyzny i Kościół pierwotnie wysunięty był znacznie bardziej na południe. W 1609 roku kościół stał tam, gdzie dziś płynie rzeka, gdyż z wizytacji biskupiej z tego roku czytamy, "Kościołowi temu zagraża niebezpieczeństwo ze strony rzeki czemu niezwłocznie należy zaradzić, przez powstrzymanie podmywania brzegów". Woda zabrała wiele łąk, niektóre terytoria brańszczykowskie dziś są na drugiej stronie rzeki. Według dokumentu Konrada Mazowieckiego datowanego na 1203 lub 1235 rok Brańsko było grodem - komorą celną, ważniejszą w owym czasie od Wyszkowa. Pobierana opłata celna od łodzi wynosiła dla Brańska 30 kruszców soli, zaś dla Wyszkowa tylko 12. Transportowano wtedy głównie sól z Rusi i skórki zwierząt futerkowych. Brańsk traktowany był wówczas jako centrum osadnictwa dla okolicznych wiosek nadbużańskich, w tym również Wyszkowa. Świadczą o tym dokumenty biskupów płockich, którzy od końca XI wieku byli właścicielami ziem w widłach Bugu i Narwi. Naturalne bogactwa tego regionu wpływające na rozwój gospodarczy to skóry, wosk, miód, łój, popiół, plaż. Lasy obfitowały w zwierzynę, a wody w ryby. Zagrożenie dla miejscowej ludności stanowili Jadźwingowie i Litwini, a w mniejszym stopniu Prusowie i Krzyżacy. Jadźwingów pokonał Konrad Mazowiecki w 1232 roku pod Długosiodłem. Sprawę Litwinów rozwiązała na dobre dopiero Unia.

źródło: oficjalna strona Gminy Brasńszczyk: http://www.branszczyk.pl

PROW 2014 - 2020

Gmina Wyszków (do 1870 gmina Leszczydół; przejściowo gmina Wyszków nad Bugiem) – gmina miejsko-wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie wyszkowskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie ostrołęckim.

Liczy 38.665 mieszkańców z tego:

OBELISK WAZÓW – barokowy, wstawiony po 1655roku według projektu architekta Giovanniego Babtysty Gisleniego, z fundacji króla Jana Kazimierza, dla uczczenia pamięci brata królewskiego Karola Ferdynanda Wazy, biskupa płockiego. Wykonany z krajowego szarego marmuru, na ścianach cokołu herb królewski Wazów – snop zboża z koroną. Całość zakończona kulą z krzyżem podwójnie przekreślonym.

BASZTA PARKOWA – kordegarda neogotycka, wystawiona w połowie XIX wieku w miejscu utworzenia majoratu z niewielkim pałacykiem na terenie dawnego folwarku biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy. Spełniała funkcję stróżówki przy głównej bramie wjazdowej. Obecnie pełni rolę siedziby wyszkowskich stowarzyszeń.

ZESPÓŁ PAŁACOWY przy ul. 3 Maja – piętrowy klasycystyczny zespół pałacowy, położony na wysokim brzegu rzeki Bug z widokiem na rozległe łąki i rozlewiska, w otoczeniu pięknego zabytkowego parku, wzniesiony został ok. 1780r prawdopodobnie według projektu architekta Szymona Bogumiła Zuga dla biskupa inflanckiego Jana Giedroycia. Zespół składa się z pałacu i dwóch oficyn. Na przełomie XIX i XX wieku pałac został przebudowany, a obecnie prowadzony jest remont generalny. Wewnątrz budynku zachowały się w kilku pomieszczeniach: polichromia, dekoracje stiukowe, kominki z piaskowca i piec z barwnych kafli herbowych wykonanych w Nieborowie ok. 1880 r. Po upadku Powstania Listopadowego, od 1831 r. był w rękach Augusta Morzkowskiego i stał się częstym miejscem spotkań warszawskiej cyganerii. Ostatnim właścicielem pałacu była rodzina p.p. Skarżyńskich. Obecnie własność prywatna.

KAMIEŃCZYK - KOŚCIÓŁ neogotycki, wybudowany w latach 1896 – 1900, według projektu J. P. Dziekońskiego. Drewniana dzwonnica z 1885 r. Na cmentarzu parafialnym tablica pamiątkowa i groby ku czci 300 żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 roku. Pomnik na mogile powstańców poległych 12.03.1863 roku. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. IDZIEGO w Wyszkowie to trzynawowa budowla przypominająca klasycystyczny styl stanisławowski nawiązujący do charakterystycznych konstrukcji kolumnowych typu Palladio. Kościół parafialny /pierwszy kościół murowany/ zbudowano wg projektu Szymona Bogumiła Zuga w latach 1793-1795. Jest to budowla orientowana, murowana z cegły i otynkowana. Zbudowana na planie prostokąta z niewyodrębnionym, prosto zamkniętym prezbiterium, za którym jest prostokątna dobudówka, mieszcząca kruchtę i zakrystię. Wnętrze kościoła rozdzielone jest na trzy nawy rzędami kolumn jońskich na wysokich cokołach. Nad nawą główną znajduje się tunelowe kolebkowe sklepienie. W kościele ustawiono pięć ołtarzy. Ołtarz główny zdobi rzeźba przedstawiająca św. Idziego z łanią. Długość zewnętrzna kościoła wynosi 30 m, szerokość 15 m, wysokość murów głównych ll,50 m. Są też dwie przyległe kaplice o dł. l0 m i szer. 10 m. Budowla ta posiada 4 zewnętrzne drzwi dębowe, i jedne malowane drzwi sosnowe prowadzące do zakrystii. Drzwi wewnętrzne (5 szt.) wykonane są z sosny. W całym kościele jest 25 okien, w tym 20 stalowych szklo­nych szkłem katedralnym. Na frontonie kościoła widnieje wieża zakończo­na hełmem i prostym krzyżem żelaznym. W głównym wejściu do kościoła wmontowano giętą z drutu zamykaną żelazną kratę. Cały kościół zbudowany jest z cegły, a dach kościoła pokryty dachówką karpiówką. W zaliczanym także do zabytków murze cmentarza przykościelnego znajdują się 2 bramy oraz 7 żelaznych furtek. Uroczysta konsekracja kościoła odbyła się 8 lipca 1798 roku. Dokonał jej Biskup Płocki Kajetan Onufry Szembek. Murowana świątynia otrzymała stare wezwanie św. Idziego.

Źródło: Oficjalna Strona Gminy Wyszków : www.wyszkow.pl

PROW 2014 - 2020

PS WPR 2021 - 2027

Gmina Zabrodzie leży ok. 40 km od Warszawy i ok. 13 km od Wyszkowa. Posiada dogodne połączenia komunikacyjne zarówno ze stolicą kraju, jak i siedzibą powiatu. Gminę przecina międzynarodowa trasa S—8 Warszawa — Białystok oraz linia kolejowa Warszawa — Ostrołęka (stacje kolejowe: Grzegorzewo i Mostówka).

Gminę tę na miejsce swego letniego wypoczynku upodobał sobie niegdyś Prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński. Gościł tu również kardynał Karol Wojtyła, nim został papieżem. Z gminą Zabrodzie łączy się też nazwisko innego słynnego Polaka — poety Cypriana Kamila Norwida, który urodził się w miejscowości Głuchy.

Gmina posiada doskonałe walory turystyczne. Przez jej obszar przepływa rzeka Bug i maleńka rzeczka Fiszor. Tutejszy krajobraz ukształtował się w wyniku działań lodowca i stanowi równinę z pasmami wydm i pagórków. Najwyższe wzniesienia usytuowane są w pobliżu Mościsk - Błotka (119,5 m n.p.m.). Pasma wydm ciągną się od Strachowa przez Górę Rudną, która osiąga wysokość 109 m n.p.m., do Mostówki (116,8 m. n.p.m.) i Słopska. Pojedyncze wydmy występują w pobliżu wsi Adelin i Słopsk.

Walory przyrodnicze i krajobrazowe przyciągają mieszkańców aglomeracji warszawskiej, którzy spędzają tu wakacje na swoich działkach rekreacyjnych. Jest tu ich ok. 2 tys. Najwięcej domków letniskowych znajduje się wśród lasów i wydm w Mostówce i w leżącym blisko Bugu Słopsku, w położonych na międzyrzeczu Bugu i Fiszora Młynarzach czy w Choszczowym.

W okolicach Mostówki i Lucynowa piaszczyste wydmy porośnięte są unikalnymi wrzosowiskami mącznicowymi. W okolicach tej wsi teren jest tak urokliwy, że jego mieszkańcy zarówno stali, jak i sezonowi zawiązali społeczny komitet. Chcą obszar ten otoczyć szczególną opieką i uchronić od degradacji, tworząc rezerwat, park lub użytek ekologiczny, zwłaszcza, że gmina Wyszków planuje w Lucynowie, graniczącym z Mostówką, budowę zakładu utylizacji śmieci, przeciwko czemu komitet stanowczo protestuje. Opracowano już nawet projekt rezerwatu przyrody „Wrzosowiska mącznicowe na wydmach lucynowsko — mostowieckich koło Wyszkowa”. Nie wiadomo jednak, czy komitetowi uda się przeforsować ten projekt, gdyż nie aprobuje go także właściciel terenu, czyli Nadleśnictwo Drewnica.

Na terenie gminy rośnie 6 zabytkowych dębów. Wszystkie zabytkowe, ponad 300—letnie dęby, mają w obwodzie ponad 4 m., rosną w Adelinie na prywatnych posesjach. Na terenie gminy Zabrodzie znajdują się dwa dawne parki przydworskie wpisane do rejestru zabytków: wokół Domu Pomocy Społecznej w Niegowie oraz wokół pałacu w Dębinkach. 

Zabrodzie — siedziba gminy, licząca 566 mieszkańców. Znajduje się ok. 2 km od trasy S—8 — na skrzyżowaniu w Niegowie należy skręcić w lewo (jadąc od strony Wyszkowa), po drodze mijając wieś Zazdrość, gdzie mają swoje siedziby oddział Banku Spółdzielczego oraz poczta. W Zabrodziu mieści się Urząd Gminy oraz niepubliczny ośrodek zdrowia.

Pierwsza wzmianka historyczna dotycząca tej wsi pochodzi z 1578 roku. Nazwa Zabrodzie pochodzi od słów: „za brodem”, czyli za miejscem przeprawy przez rzekę. Zabrodzie należy do parafii Niegów.

Warto zobaczyć w gminie:

kościół parafialny pw. Św. Trójcy — zbudowany w latach 1863 — 1866, zbudowany w stylu neoklasycystycznym. Wzrok przyciągają artystyczne witraże z herbami Polski i Litwy.

Parafia jest znacznie starsza, niż wskazywałaby na to data budowy obecnego kościoła. Pierwotny kościół drewniany został ufundowany w 1462 roku przez Fryczów - Mikołaja, kanonika warszawskiego i płockiego oraz jego bratanka Adama z Pieczysk. Parafię erygowano sześć lat później. Pierwotne drewniane kościoły strawiły pożary w 1690 i 1856 roku. Obecny kościół został zbudowany w latach 1863 — 66 przez ks. Floriana Gieczyńskiego i odnawiany był w latach 1912, 1924 i 1945. Razem z kościołem zbudowano przykościelną  dzwonnicę. W kościele znajduje się kilka zabytkowych eksponatów: wymienione wyżej witraże, XVIII—wieczne ornaty i tarcza zegara z tegoż okresu, rzeźba św. Kazimierza z I poł. XVII w., portret ks. Floriana Gieczyńskiego z ok. 1840r., portret św. Barbary, prymasa Królestwa Polskiego Szczepana Hołłowczyca oraz ówczesnego biskupa płockiego. Przy kościele znajduje się też plebania z II połowy XIX w.

Cmentarz parafialny:

—   grób malarza Antoniego Gawińskiego (1876 — 1954)

—   grób Matki Wincenty Jadwigi Jaroszewskiej, założycielki i pierwszej przełożonej generalnej Zgromadzenia Sióstr Benedyktynek Samarytanek Krzyża Chrystusowego, zmarłej w 1937 roku w wieku lat 37.

wieś, w której 24 września 1821 roku urodził się Cyprian Kamil Norwid. Tu spędził swoje wczesne dzieciństwo. Został ochrzczony w kościele parafialnym w pobliskiej Dąbrówce, gdzie na cmentarzu 11 kwietnia 1825 roku pochowano jego matkę. Po jej śmierci Norwid wraz z rodzeństwem wyjechał z rodzinnych Głuch do odległej o 20 km Strachówki, do swojej prababki, miecznikowej Hilarii Sobieskiej. Gdy ona zmarła, zamieszkał z ojcem i braćmi w stolicy. Po śmierci ojca w 1835 roku często wracał w rodzinne strony, spędzając wakacje w Głuchach oraz w Dębinkach, w pałacu swego dziadka Ksawerego Dybowskiego, odbywał też wycieczki krajoznawcze z przyjaciółmi z kręgu "Cyganerii Warszawskiej". Do ziemi rodzinnej wspomnieniami wracał też w swoich utworach.

Miejsce urodzenia C. K. Norwida — to stojący do dziś dworek drobnoszlachecki, modrzewiowy, parterowy z gankiem wspartym na czterech słupach. Został wzniesiony przez rodzinę Zdzieborskich, z której pochodziła matka poety,w końcu XVIII wieku, następnie należał do Jana Norwida (ojca Cypriana Kamila). W latach 1824 — 1911 dwór znajdował się w posiadaniu rodziny Suskich, następnie w posiadaniu krewnych Norwidów — Jeziorańskich. W latach 1964-1996 należał do reżysera Andrzeja Wajdy i jego żony Beaty Tyszkiewicz. Przez kilka lat we dworze mieszka ich córka, Karolina Wajda, która przez jedną kadencję była radną gminy Zabrodzie.

pałac klasycystyczny z pierwszej połowy XVIII wieku, obecnie dom dziecka. Pałac zbudowany został dla Jana Renarda, ojczyma matki i ojca chrzestnego C. K. Norwida. Przebudowany został w II połowie XIX wieku. Otacza go zabytkowy park, w którym zachowały się okazy starodrzewu.  Przed pałacem jest podjazd z owalnym klombem. Obok pałacu stoją oficyny dworskie, zbudowane w drugiej poł. XVIII wieku, zdewastowane podczas II wojny, następnie odbudowane, obecnie są sypialniami dla wychowanków domu dziecka.

Za Strugą (Fiszorem) stoi klasztor Sióstr Benedyktynek Krzyża Chrystusowego oraz prowadzony przez nie dom pomocy społecznej dla dzieci niepełnosprawnych, w którym w latach 1974 — 1978 przebywał i modlił się podczas wypoczynku Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński i jego gość  kardynał Karol Wojtyła, ówczesny metropolita krakowski. Pokój, w którym wypoczywał Prymas, do dziś istnieje w niezmienionym stanie. Salonik i sypialnia, w których zachowały się pamiątki i wyposażenie, z którego korzystał Prymas, są odwiedzane coraz częściej przez turystów.

Siedzibą gminy jest miejscowość Zabrodzie, nazwa ta pochodzi od słów „za brodem”, czyli oznacza, że wieś położona jest za brodem — miejscem przejścia (przeprawy) przez rzekę. Zwykle za początek powstania miejscowości, choć to fakt umowny przyjmuje się datę pierwszej wzmianki w źródłach historycznych. W przypadku Zabrodzia miało to miejsce w 1578r. Wiadomo jednak, że wieś musiała istnieć już znacznie wcześniej skoro w dokumentach historycznych zamieszczono jej nazwę.

1465 r. Można spotkać zapiski w księgach Parafii Rzymsko - Katolickiej w Niegowie, iż do tej parafii należały wsie: Niegów, Szlobów, Obrąb, Lipiny, Słopsk

1578 r. Pierwsza wzmianka w dokumentach dotycząca imienia wsi Zabrodzie

1810 r. W czasach napoleońskich wioski tego terenu należały do powiatu Stanisławowskiego Departamentu Warszawskiego

30.01.1821 r. Zgodnie z propozycją Stanisława Zamoyskiego została podpisana umowa, na mocy której w zamian za twierdzę Zamość, Zamoyski otrzymał dobra Jadów.

1830-1831r. Mieszkańcy okolicznych wsi brali udział w powstaniu listopadowym

1827 r. Zabrodzie - wieś i folwark, powiat radzymiński, gmina Zabrodzie, parafia Niegów, 18 domów, 151 mieszkańców

12.03.1863 r. Podczas powstania styczniowego stoczono bitwę pod dowództwem Matlińskiego pod wsią Fidest z wojskami carskimi.

1867r. Zostaje zorganizowana gmina Zabrodzie

1866 r. Na tym terenie istnieją następujące wioski: Niegów, Wólka Słopska, Słopsk, Ślubów, Wólka Ślubowska, Korszlaki, Lucynów, Kolonia, Wysychy (pierwotna nazwa Wysichy), Lipiny, Wagan, Gaj, Młynarze, Płatków, Obrąb, Florianów - Folwark, Zieleniew - Folwark i Mościska. Ogółem 21 wsi z liczbą mieszkańców 1359 (bez Zabrodzia i Choszczowego (pierwotna nazwa Choszczew)). Najwięcej ludności było w Zagankach - 216 i Mościskach - 209

1868 r. Folwark Zabrodzie z nomenklaturą Grzegorzewo: rozległość morgów 472, gruntów ornych i ogrodniczych morgów 117, zarośla morgów 85, nieużytki morgów 89. Wieś Zabrodzie: osad 17, morgów 635, wieś Adelin albo Zaganki: osad 19, morgów 460, wieś Choszczowo: osad 11, morgów 194, wieś Kiciny: osad 31, morgów 855

1878 r. Wieś Zabrodzie w parafii Niegów wraz z Niegowem, Ślubowem, Mostówką, Płatkowem, Zagankami należą do Jeżewskiej, która z Zabrodzia płaciła od 9 łanów. Gmina ma 15142 morgi obszaru i 3905 mieszkańców. Wśród stalej ludności jest 603 ewangelików i 339 Żydów

1897 r. Utworzono linię kolejową Tłuszcz-Ostrołęka ze stacją w Mostówce

12.1905 r.    Zebranie gminne w Zabrodziu podjęło uchwałę o wprowadzeniu języka polskiego jako urzędowego w gminie i w szkole

1914r. Na terenie gminy Zabrodzie wkraczają Rosjanie

1915 r. Wkraczają Niemcy

1918 r. Zostaje zniszczony most kolejowy na rzece Fiszor

1920 r. Na krótko przybywają Rosjanie

11.09.1939 r. Na teren gminy wkraczają wojska niemieckie. Zajmują budynki państwowe i kwatery prywatne. Gmina została włączona w skład Generalnej Guberni zorganizowanej przez Niemców

1942 r. Rozpoczęły działalność obronną grupy wypadowe i oddziały partyzanckie. Podczas II wojny światowej najbardziej upamiętniły się miejscowości: Zabrodzie, Sitne, Wólka Kozłowska, Rybienko, Fidest i Kiciny

12.08.1944 r. Rozpoczęły się walki wojsk radzieckich z Niemcami o wyzwolenie wiosek. Trwały one dwa tygodnie

18.01.1945 r. Wojska radzieckie opuściły teren gminy

01.1973 r. Została zorganizowana obecnie istniejąca gmina, w skład której weszły 22 wioski o powierzchni 92 km2, w tym 62 km2 to użytki rolne

30.06.2004 r. Rada Gminy Zabrodzie ustanawia herb i flagę gminy 

(Uchwała Nr XIX/88/2004)

PS WPR 2021 - 2027

Początki Jadowa datują się na przełom XIV/XV wieku. Dzięki położeniu na skrzyżowaniu szlaków handlowych w 1475 r., Jadów otrzymał przywilej targowy i prawo organizowania jarmarków. W 1483 r., za panowania księcia mazowieckiego Bolesława IV, erygowana została parafia jadowska.

Okres świetności Jadowa przypada na XIX w. W 1823 r., na skutek starań hr. Stanisława Zamojskiego, Jadów otrzymuje prawa miejskie. Niestety rozwój miasteczka przerwało Powstanie Styczniowe 1864 roku.

Z miejscowością tą związany jest m.in. Leon Bokiewicz, lekarz, autor najlepszego opisu powiatu wydanego w drugiej połowie XIX w. W Jadowie urodził się gen. Gustaw Orlicz - Dreszer, komendant Warszawy w czasie przewrotu majowego w roku 1926, dowodzący wojskami Piłsudskiego, w latach 1930-36 prezes Ligi Morskiej i Kolonialnej, walczył o prawa Polski do Gdańska.

Gmina jest bardzo atrakcyjna pod względem turystycznym. Wyrazem tego jest włączenie znacznej jej części w skład Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Do szczególnych atrakcji przyrodniczych i turystycznych należy rezerwat "Ślize". To rezerwat torfowiskowy utworzony w roku 1981 na powierzchni 44,29 ha. Obejmuje dwa niewielkie jeziorka dystroficzne, powstałe w wyniku eksploatacji torfu. W granicach rezerwatu występuje kilka chronionych gatunków roślin: rosiczka okrągłolistna, grzybienie białe, bagno zwyczajne, konwalia majowa i kruszyna. Gniazdują tu łabędzie nieme, kaczki i inne ptaki wodne. Liczne pomniki przyrody rozrzucone są po całej gminie. Czyste wody rzek spowodowały, że osiedliły się tu bobry i wydry. Rzeki obfitują w ryby. Uznaną renomą cieszą się Urle. Oprócz wielu pensjonatów, domków do wynajęcia oraz ośrodków wczasowych, Urle oferują mnóstwo okazji do miłego spędzenia wolnego czasu na łonie natury. Turyści znajdą tu wspaniałe warunki do wypoczynku, wędrówek pieszych i rowerowych, zbierania grzybów i wędkowania. Wieś Urle leży wśród sosnowych lasów, które tworzą swoisty mikroklimat. Są tu dobre warunki do kąpieli i plażowania nad Liwcem.

Kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Świętego wzniesiono w stylu neogotyckim (na miejscu poprzednich drewnianych) w latach 1882-1886 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego, autora projektów wielu kościołów na Mazowszu i w Polsce. Zniszczony w czasie II wojny światowej, odremontowany został w 1948 roku. Wnętrze zdobią rokokowe organy, a także szafa z miechy, dwie XVIII-wieczne barokowe figury siedzących puttów na cokołach balustrady chóru, pochodzące ze Śląska. Zachowały się osiemnastowieczne szaty liturgiczne. Na plebani przechowywane są księgi metrykalne sięgające 1632 roku.

W neogotyckiej kaplicy cmentarza parafialnego, wzniesionej w końcu XIX w., znajduje się obraz Chrystusa w grobie autorstwa Miłosza Kotarbińskiego oraz późnoklasycystyczny nagrobek z piaskowca Fryderyki z Ditzów Kotarbińskiej (zm. 1863).

Zespół dworski rodziny Kotarbińskich z II połowy XIX wieku. W obecnym kształcie wybudowany został po 1860 roku. Kotarbińcy władali majątkiem do czasu przejęcia przez skarb państwa w 1945 r. Otaczają go zabudowania gospodarcze, oficyna dworska, spichlerz i obora.

Pod Jadowem znajdują się nielicznie zachowane nagrobki cmentarzy: żydowskiego i osadników szkockich z XIX wieku.

Grodzisko - miejsce, gdzie na wyspie otoczonej fosą stał w XVI wieku obronny gród zbudowany przez starostę królowej Bony Mikołaja Zawiszę. W tym miejscu znajduje się kapliczka z początków XIX wieku oraz ośmiorak - pozostałość po zabudowaniach dworskich z końca XIX wieku. Powstanie kapliczki wiąże się z miejscową legendą, według której nocą w ruinach dworu widywano męską postać wysypującą złote dukaty ze szkatuły. W obawie przed złym działaniem zjawy postanowiono ufundować kapliczkę.

Na skrzyżowaniu drogi Zawiszyn – Jadów z szosą Mińsk Mazowiecki – Łochów stoi krzyż z różowego granitu wysokości około 2 metry. Widnieje na nim złocony napis: „Jezusie Nauczycielu zmiłuj się nad nami. ten krzyż stawia wieś Zawiszyn na uproszenie pokoju i pomyślności Ojczyzny naszej w czasie wojny europejskiej 1918 r.”. Napis ten umieszczony na przedniej stronie krzyża – pomnika ujęty jest ornamentem z ciernistych gałązek, które jak chmurki unoszą się nad rysunkiem wschodzącego słońca. treść i symbolika tego rysunku wymownie świadczą o patriotycznych nastrojach ówczesnego miejscowego społeczeństwa.

Przeludnione szlachtą zaściankową Mazowsze Stare i Polne prędko stało się terenem emigracji ludności na sąsiednie obszary, a przede wszystkim na północne i północno-wschodnie Mazowsze leżące po prawej stronie Wisły (zwane Mazowszem Leśnym). Rozciągały się tu bezludne puszcze, które stopniowo były zasiedlane głównie przez drobną szlachtę. W ten sposób powstało szereg nowych wsi zarówno na skraju puszcz, gdzie osiedlali się przede wszystkim chłopi, jak i w ich głębi, gdzie osiadała głównie szlachta. Jeszcze długo północno-wschodnie Mazowsze i Podlasie było terenem typowo puszczańskim. Na wielu mapach historycznych widać, że teren obecnej gminy oraz okolice porastały potężne kompleksy leśne. Jeszcze na Mapie Kwatermistrzostwa z ok.1838 r. widzimy, że poszczególne miejscowości obecnej gminy Jadów funkcjonowały jako osady leśne, jak np.: Adampol, Dębe, Kukawki, Wólka Sulejowska. 

W XI - XIII wieku osadnictwo rozprzestrzeniło się wzdłuż Wisły a później zaczęło się posuwać w górę Bugu po Nurzec, obejmując tereny łączące się z olbrzymimi obszarami leśnymi Puszczy Białej. Do najstarszych miejscowości w tym regionie należały Raźny i Łochów. Kolejna fala kolonizacyjna przyszła z Mazowsza w drugiej połowie XIV wieku nasilając się po podpisaniu unii Polsko-Litewskiej w Krewie w 1385 roku. 

Mimo swego peryferyjnego położenia obszar obecnej gminy Jadów nie był całkowicie pozbawiony wielkich szlaków handlowych. Sieć dróg lądowych w owym czasie można podzielić na dwie kategorie: gościńce i drogi lokalne. Drogi lokalne służyły komunikacji w obrębie każdej miejscowości a dalej stanowiły połączenie z młynem i sąsiednimi wsiami, z kościołem, z najbliższą miejscowością. 

Drogi te bywały ogólnie dostępne, ale też mogły być przez właścicieli dóbr, przez które przechodziły, zamykane dla obcych. Na gościńcach, czyli drogach publicznych dostępnych dla wszystkich, odbywał się ruch o szerszym zasięgu. Łączyły one między sobą ośrodki handlu i administracji, a więc miasta będące miejscami targów i jarmarków, ośrodkami większych dóbr, stolicami województw ziem, powiatów, siedzibami biskupstw i archidiakonatów. 

Przebieg dróg wszelkiego rodzaju charakteryzuje długotrwała niezmienność, ze względu na fakt, iż sieć osadnicza zmienia się bardzo powoli. W rezultacie można przyjąć, że stan dróg z XVI w. w ogromnej mierze odpowiada stanowi z XVIII czy XIX stulecia. Pewne zmiany wprowadzone zostały w sieci dróg publicznych w związku z rozwojem poczty w XVIII i XIX wieku. Wyodrębniono wtedy osobną kategorię dróg pocztowych, a gdzieniegdzie zaczęto także prostować niektóre odcinki gościńców. 

Wielkie znaczenie dla rozwoju osadnictwa na omawianym terenie, posiadał istniejący już w średniowieczu szlak prowadzący nad rzeką Bug. Przebiegał on od Płocka poprzez Zakroczym, Serock, Brańsk, Brok, Zezulę gdzie rozgałęział się do Wizny, Bielska i w głównym kierunku przez Drohiczyn do Brześcia. Od szlaku tego odchodziły drogi lokalne i gościńce, jak np. z leżącego na szlaku Kamieńca do Łochowa i dalej na południowy wschód. 

Zasadnicze i bezpośrednie znaczenie w rozwoju poszczególnych miejscowości na obecnym terenie gminy Jadów, miała droga istniejąca w XVI w. i wiodąca z Warszawy poprzez Postoliska, Sulejów, Jadów, Łochów, Stoczek, Kosów do Nura i stąd rozchodząca się w różne kierunki. Szlak ten na odcinku Postoliska - Sulejów - Jadów, w obecnym układzie drożnym nie ma większego znaczenia, gdyż główną drogę z Jadowa do Warszawy poprowadzono przez Mokrą Wieś. Stary trakt z powodzeniem może być uwzględniany w prowadzeniu na omawianym terenie szlaków turystycznych. 

Kościół w Jadowie 

Oryginalną formę posiada kościół parafialny p.w. Znalezienia Krzyża Św. w Jadowie, będący zdecydowaną i jedyną dominantą architektoniczną miejscowości. Jest to trzeci z kolei kościół w Jadowie. Pierwszy kościół w Jadowie wybudował w 1474 r. książę mazowiecki, Bolesław IV, natomiast jego konsekracji dokonał brat księcia, Kazimierz, biskup płocki w 1478 r. Parafia jadowska została erygowana znacznie później, bo dopiero w 1481 r. 

W czasie najazdów szwedzkich pierwszy kościół został spalony wraz z miastem. W miejsce spalonego kościoła wybudowany został drewniany kościół przez ówczesnego proboszcza ks. Marcina Koźlińskiego w 1773 r. Konsekracji kościoła dokonał biskup kijowski, Kandyd Opaliński. Za księdza Maciszewskiego została wybudowana dzwonnica murowana kosztem hr. ordynata Stanisława Zamoyskiego. Za jego też staraniem mocno zniszczony kościół został odrestaurowany. 

W 1882 roku, staraniem księdza Piotra Brzozowskiego zaczęto budować w Jadowie nowy kościół. Dziedzic hr. Zdzisław Zamoyski ofiarował na ten cel część funduszy i materiały budowlane uzyskane z rozbiórki dawnego dworu w Zawiszynie. Chłopi opodatkowali się na rzecz kościoła i ponadto dawali bezpłatnie swoją robociznę. Budowa nowego kościoła murowanego trwała do 1886r. Konsekracji dokonał arcybiskup warszawski, ks. Wincenty Chruściel - Popiel. Świątynia zaprojektowana została przez znakomitego arch. Józefa Piusa Dziekońskiego, który na terenie województwa siedleckiego zaprojektował kilkanaście kościołów. Poszczególne elementy i detale architektoniczne kościoła jadowskiego reprezentują styl neoromański. Jednakże ogólny ton budowy, poprzez swój wertykalizm i duże powierzchnie otworów, znamionuje neogotyk. 

Usytuowany jest we wschodniej części miejscowości, przy północno-wschodnim narożniku rynku, cofnięty kilka metrów w głąb działki w stosunku do linii zabudowy wschodniej pierzei rynku. Murowany z cegły wypalanej, częściowo tynkowany, jednowieżowy, trójnawowy, bazylikowy, wzniesiony na planie krzyża łacińskiego z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, po bokach którego znajdują się dwie zakrystie. Wieża założona na planie kwadratu. W przyziemiu ściany korpusu obiega dokoła cokół stanowiący podmurówkę wykonaną z cegły i częściowo z ciosów granitowych. 

Fasada jednowieżowa, trójosiowa o symetrycznym rozmieszczeniu względem osi głównej. Wejście poprzedzone czterostopniowymi schodami ujęte portalem. Drzwi wejściowe prostokątne, dwuskrzydłowe z półkolistym nadświetlem, ujęte po bokach kolumnami, na których wsparty jest szczycik zwieńczony pełnoplastyczną figurą Matki Boskiej. Na poziomie figury dwa wysmukłe prostokątne okna zakończone półkoliście przybierające formę biforium. po bokach skarpy ukośnie wychodzące z naroży. Wyżej wąziutkie okna w postaci triforium, przy czym środkowe zamurowane. W górnej kondygnacji wieży duże półkoliście zakończone prostokątne okno osłonione żaluzjami w układzie poziomym. Na kondygnacji tej kończy się oskarpowanie ścian wieży. U nasady muru gzyms na kroksztynach. Hełm wysmukły obeliskowy ze świetlikami w postaci półkoliście zakończonych szczelin ujętych daszkami dwuspadowymi. W zwieńczeniu hełmu krzyż łaciński z glorią. Portal , skarpy, gzymsy, obramienia otworów -tynkowane. 

W elewacjach bocznych tynkowane skarpy zakończone sterczynami z dwuspadowymi daszkami. Nad połacią dachu nawy bocznej łuki przyporowe. Okna w postaci biforiów półkoliście zakończone. Od zachodu wnęki ujęte portalami, od wschodu zakrystie, w szczytach których znajdują się po dwa okna prostokątne półkoliście zakończone i okrągłe okulusy wyżej. Naroża zakrystii ujęte skarpami, od strony wschodniej wieżyczki z daszkami namiotowymi. W ścianach prezbiterium prostokątne okna zakończone półkoliście, w ścianie czołowej analogiczna blenda. Skarpy, łuki przyporowe, wieżyczki, obramienia okien, gzymsy podokapowe - tynkowane. Dachy nad korpusem głównym i zakrystiami - dwuspadowe, nad prezbiterium dwuspadowy i namiotowy nad zamknięciem. 

Wewnątrz nawa główna czteroprzęsłowa poprzedzona kruchtą i chórem. Nawy boczne od głównej przedzielone półkoliście zamkniętymi arkadami wspartymi na filarach z wtopionymi kolumnami. Posadzka z płytek terakotowych: większych, w kształcie sześciokąta i mniejszych, w kształcie kwadratu. Sklepienia krzyżowo-żebrowe. 

Największym zespołem w tej grupie obiektów jest rezydencja dworska w Jadowie. Jak wyglądało pierwotne założenie, brak jest informacji. Obecny zespół zachowuje wygląd z czasu gruntownej przebudowy po 1860 roku przez rodzinę Kotarbińskich, ówczesnych właścicieli majątku. Kotarbińscy władali majątkiem do 1945 roku, kiedy to majątek przejęto na Skarb Państwa i zamieniono na gospodarstwo rybackie. Po 1956 roku niemalże w całości wycięto park otaczający zabudowania dworskie. 

Zespół dworski położony jest na południowym skraju miejscowości z dojazdem od ulicy Jana Pawła II. Otoczony polami uprawnymi od zachodu, od południa zespołem stawów rybnych, od wschodu zaś łąkami nad rzeką Osownicą. Zajmuje teren zbliżony do prostokąta, podzielony na mniejsze funkcjonalnie zróżnicowane obszary. W części środkowej, głównej opartej o główny dojazd do zespołu zlokalizowano dwór, nieco bardziej na zachód oficynę z dojazdem od strony wschodniej, od dworu. Całość od północy zamykają spichlerz i obora stojące obok siebie prawie w jednej linii. Spichlerz zwrócony frontem na północ ku dworowi, obora na wschód ku spichlerzowi. Z parku pozostała nieliczna zieleń, zachowało się m.in. kilka kasztanowców. Z dawnej kompozycji parkowej zachowały się ponadto dwa stawy oraz częściowo układ drożny. 

Dwór zwrócony jest frontem, przed którym znajduje się owalny gazon, na południe. Wzniesiony z cegły, obustronnie tynkowany. Podłogi i stropy drewniane. Więźba dachowa drewniana krokwiowo-stolcowa. Dach kryty blachą ocynkowaną. Wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z ryzalitem - wystawką od frontu. Od strony wschodniej i zachodniej niskie dobudówki - wiatrołapy. W trakcie frontowym, na osi obszerny hol. W trakcie tylnym pięć pokoi oraz klatka schodowa. Poddasze z nieregularnym, dwutraktowym układem pomieszczeń. 

Bryła niepodpiwniczona, parterowa, z użytkowym poddaszem, nakryta dachem naczółkowym z lukarnami. Dwukondygnacyjna wystawka od frontu nakryta dachem dwuspadowym o kalenicy prostopadłej do głównego. Przybudówki nakryte dachami pulpitowymi. 

Elewacje otynkowane z cokołem w przyziemiu, rozczłonkowane prostokątnymi otworami okiennymi i drzwiowymi. Okna skrzynkowe, dwuskrzydłowe sześciopolowe z okiennicami. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe, dekoracyjnie opracowane. W elewacjach szczytowych dobudówki, przy szczycie wschodnim wysoki komin kotłowni. 

Oficyna zwrócona frontem na południe, wąskofrontowa. Murowana z cegły, obustronnie tynkowana. Podłogi drewniane, deskowe, na legarach. Stropy drewniane, belkowe, nagie. Częściowo nad piwnicami sklepienie kolebkowe. Więźba dachowa drewniana, krokwiowo-jętkowa. Dach kryty eternitem falistym. 

Wzniesiona na planie prostokąta z prostokątną dobudówką od frontu. Dwutraktowa. W jednym trakcie; kuchnia, sień, kuchnia, pokój. W drugim trakcie trzy pokoje. Bryła częściowo podpiwniczona, na wysokiej podmurówce, parterowa, nakryta dachem dwuspadowym. Dobudówka prostopadłościenna, nakryta dachem pulpitowym. 

Elewacje na wysokim cokole, otynkowane, rozczłonkowane prostokątnymi otworami okiennymi i drzwiowymi. Okna dwuskrzydłowe sześciopolowe, część z dwuskrzydłowymi okiennicami. Drzwi płycinowe, jednoskrzydłowe. Drzwi do piwnicy w elewacji wschodniej, jednoskrzydłowe deskowe. 

Spichlerz zwrócony frontem na północ w stronę dworu. Murowany z cegły, obustronnie tynkowany. Posadzki cementowe. Podłogi deskowe na legarach lub belkach stropowych,białe. Stropy drewniane, belkowe, nagie, podparte wzdłużnymi podciągami na słupach z mieczami. Więźba dachowa drewniana, konstrukcji krokwiowo-stolcowej z odciągami. Dach kryty eternitem falistym. Wzniesiony na planie prostokąta. Bryła dwukondygnacyjna, prostopadłoscienna. Elewacje otynkowane, rozczłonkowane prostokątnymi otworami okiennymi i drzwiowymi. Okna małe w układzie poziomym. Drzwi dwuskrzydłowe, oklepkowane w romby. Przed drzwiami betonowy taras ze schodami. Nakryty dachem dwuspadowym. 

Obora zwrócona frontem na wschód ku spichlerzowi. Murowana z cegły wypalanej, od wewnątrz tynkowana. Posadzki cementowe. Stropy drewniane, belkowe, nagie, podparte dwoma wzdłużnymi podciągami na słupach, z którymi połączone są mieczami. Więźba dachowa drewniana, krokwiowo-stolcowa. Dach kryty eternitem falistym. Wybudowana na planie prostokąta, wąskofrontowa. Bryła parterowa prostopadłoscienna, nakryta dwuspadowym dachem. Szczyty wyniesione ponad połacie dachowe. Elewacje surowe, naroża ujęte lizenami, zwieńczone gzymsem konsolkowym obiegającym oborę dokoła. Otwory drzwiowe i okienne prostokątne zakończone łukiem odcinkowym. Okna trójdzielne. Drzwi - wierzeje, dwuskrzydłowe. 

Innym zespołem częściowo zachowanym jest zespół dworski w Nowinkach. Położony jest na południowym skraju miejscowości. Z dawnego założenia zachowała się drewniana rządcówka oraz murowany czworak, przebudowany w wielkim zakresie na szkołę podstawową. 

Rządcówka została wybudowana z drewna, szerokofrontowa, zwrócona frontem na wschód. Wzniesiona na planie prostokąta z gankiem od frontu. Zrąb konstrukcji wieńcowej wsparty na podwalinach osadzonych na niskiej podmurówce. Podłogi drewniane na legarach. Stropy belkowane. Konstrukcja dachu krokwiowo-jętkowa, dach kryty dachówką wypalaną. Elewacje oszalowane deskami w układzie pionowym. Również szczyty dwuspadowego dachu tak samo oszalowane. Drzwi jednoskrzydłowe. Okna dwuskrzydłowe sześciopolowe. Ganek od frontu w konstrukcji słupowej, nakryty dachem dwuspadowym o połaciach z blachy. 

Ochronie konserwatorskiej w tym zespole podlegają oba budynki, jako obiekty zainteresowania konserwatorskiego, które mogą być wpisane do rejestru zabytków. 

Założenie dworskie z początku XIX wieku, z którego zachował się tylko park, znajduje się w Borkach. Usytuowane jest w środkowej części wsi, po wschodniej stronie drogi biegnącej przez wieś i łączącej Borki z Jadowem. Dawne budynki zostały rozebrane i przebudowane, częściowo z odzyskanego po nich materiału, wzniesiono współczesne budynki, usytuowane w południowo-środkowej części założenia. Park położony jest na terenie dosyć płaskim, lekko opadającym w stronę wschodnią, ku strumieniowi płynącemu z południa na północ. Posiada kształt zbliżony do prostokąta. Od strony zachodniej ogranicza go droga przez wieś; od strony północnej sąsiednie siedlisko i łąka; od strony wschodniej strumień za którym znajdują się łąki; od strony południowej jest pole orne oraz sad . 

Dawna kompozycja parkowa uległa częściowemu zatarciu. Do nielicznie zachowanych elementów dawnej kompozycji zalicza się dwa stawy w części wschodniej oraz lipową aleję wjazdową w części zachodniej, w pobliżu której ustawiono monumentalny krzyż z czerwonego granitu, usytuowany zapewne na osi dawnego dworu. 

Drzewostan w parku jest urozmaicony ze zdecydowaną przewagą drzew liściastych, wśród których dominują: lipy, jesiony, klony, olsze czarne, grochodrzew. Iglaki reprezentowane są przez dziewięć okazałych świerków. Wśród krzewów ozdobnych przeważa bez i śnieguliczka. 

Interesujący zespół dworski z zachowanym założeniem obronnym oraz ośmiorakiem, znajduje się w Zawiszynie. Położony jest w północnej części miejscowości, na terenie płaskim. Od zachodu graniczy z siedliskami, od północy z łąkami, od wschodu z siedliskami i łąkami, od południa z drogą prowadzącą do Starowoli, za którą znajdują się siedliska i łąki. Przypuszcza się, że założenie obronne pochodzi z przełomu XV i XVI wieku, co może być potwierdzone archeologicznymi badaniami wykopaliskowymi. W skład założenia obronnego wchodzi wzniesienie na którym stał niegdyś dwór oraz fosa otaczająca to wzniesienie posiadająca kształt owalny. Obecnie wzniesienie - wyspę porastają krzewy bzu a także zachowała się murowana kapliczka pochodząca z XIX wieku. Na zachód i północ od wymienionego założenia rozciągał się park, w którego północnej części zachował się staw. W parku tym usytuowana była również rządcówka, rozebrana w niedawnym czasie. 

Jedynym zachowanym do dnia dzisiejszego budynkiem z zespołu dworskiego jest ośmiorak usytuowany w południowej części założenia. Położony jest na osi drogi prowadzącej przez wieś, skierowany osią wzdłużną na wschód-zachód. Wybudowany pod koniec XIX wieku z cegły, nietynkowany, na planie wydłużonego prostokąta, dwutraktowy. Bryła prostopadłoscienna, nakryta dachem dwuspadowym o połaciach z dachówki palonej. Ściany szczytowe wzmacniane lizenami. Otwory drzwiowe i okienne prostokątne, stolarka nowa. 

Jedynym zespołem o funkcji przemysłowej jest zespół gorzelni w Szewnicy. Usytuowany jest w niewielkiej odległości w kierunku północnym od szosy Jadów - Mokra Wieś, przy drodze prowadzącej do Szewnicy. Położony na nieznacznym wyniesieniu terenu, w otoczeniu łąk od południa; drogi do Szewnicy, za którą jest zabudowa siedliskowa od zachodu. Od północy i wschodu otoczony jest polami uprawnymi i częściowo siedliskami. Zespół budynków produkcyjnych i magazynowych gorzelni został generalnie przebudowany, oryginalną bryłę zachował jedynie czworak, pochodzący jak cały zespół z 2 pół.XIX wieku. 

Czworak został usytuowany tuż przy drodze do Szewnicy, zwrócony do niej frontem. Wzniesiony z cegły palonej, nie otynkowany na rzucie prostokąta o dwutraktowym układzie wnętrz. Bryła prostopadłoscienna nakryta dachem dwuspadowym o połaciach z dachówki palonej. Otwory drzwiowe i okienne prostokątne zakończone łukiem odcinkowym. Drzwi jednoskrzydłowe deskowe z nadświetlem. Okna dwuskrzydłowe sześciopolowe, niektóre nowe.

Oficjalna strona Gminy Jadów: https://gmina.jadow.az.pl/

PROW 2014 - 2020

Gmina znajduje się w północno-wschodniej części powiatu wołomińskiego. Liczy ponad 3 tysiące mieszkańców i zajmuje obszar 107 km kwadratowych. Przez cztery lata we wczesnym dzieciństwie mieszkał tutaj Cyprian Kamil Norwid.

Strachówka jest gminą rolniczą, czystą ekologicznie, pozbawioną przemysłu. Ponad połowę jej obszaru zajmują przepiękne lasy. I to sprawia, że jest ona doskonałym miejscem do rekreacji i odpoczynku, jak również dla inwestycji turystycznych. Zapraszamy na wędrówki, spacery i wycieczki rowerowe.

W planie zagospodarowania przestrzennego uwzględniono tereny przeznaczone pod budowę kurortów i ośrodków wypoczynkowych.

W gminie znajduje się 5 szkół podstawowych, zasadnicza szkoła rolnicza, biblioteka publiczna, poczta, ośrodek zdrowia, ośrodek pomocy społecznej oraz samorządowy zespół obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół.

Oficjalna strona Gminy Strachówka: https://strachowka.org

PROW 2014 - 2020

Miasto Tłuszcz znajduje się w odległości 34 km na północny wschód od Warszawy. Gmina od 1 stycznia 1999 roku należy do powiatu wołomińskiego, powiatu bezpośrednio graniczącego ze stolicą państwa. Przez gminę przebiegają liczne połączenia kolejowe i drogowe, m.in. z Warszawą, Ostrołęką, Białymstokiem, Legionowem i Pilawą. Gmina Tłuszcz położona jest na Mazowszu, po prawej stronie Wisły, administracyjnie usytuowana w województwie mazowieckim i powiecie wołomińskim. 

Stolica gminy - Tłuszcz, położona jest w odległości 34 km. od Warszawy przy linii kolejowej Warszawa -Petersburg. 

Informacje ogólne

Teren Gminy to część Równiny Wołomińskiej, płaski na ogół nizinny, urozmaicony i upiększony (zwłaszcza w południowej części gminy) występującymi lasami. Występujący drzewostan to głównie sosna i brzoza. W niektórych miejscach zachowały się fragmenty starych drzewostanów naturalnego pochodzenia, tworząc rezerwat przyrody. Najbliżej Tłuszcza rezerwat taki występuje w okolicy Jasienicy i Klembowa tzw. rezerwat ''dębina ". Bogata szata roślinna i urozmaicony teren, stwarza korzystne warunki bytowania dla wielu gatunków ssaków i ptaków. Przez znaczną część gminy przepływa rzeka Cienka z dopływami w II klasie czystości, z jej wód korzysta głównie rolnictwo. 

Ze względu na małe uprzemysłowienie gmina nie należy do obszarów ekologicznego zagrożenia. Pod względem turystycznym odgrywa raczej rolę tranzytu z centralnej Polski do atrakcyjniejszych turystycznie i krajobrazowo terenów Polski północno -wschodniej. Ale są też duże możliwości rozwoju agroturystyki. Współrzędne geograficzne Tłuszcza: 52o26' N i 21o26' E. Wyniesienie 11O m n.p.m. 

Obecnie gmina Tłuszcz zajmuje powierzchnię 10300 ha, z czego 15,6% stanowią lasy. Liczba mieszkańców w gminie wynosi 18 883 osoby, z czego 7 588 osób mieszka w granicach miasta (wg. stanu na dzień 31.12.2008 r.). Na terenie gminy jest 46 miejscowości, zgrupowanych w 28 sołectwach. Gęstość zaludnienia na terenie gminy wynosi 183 osób na km2. 

Na terenie gminy funkcjonuje: - cztery zespoły szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum) w Miąsem, Stryjkach, Postoliskach i Mokrej Wsi; - dwa gimnazja w Tłuszczu i Jasiennicy; - trzy szkoły podstawowe w Tłuszczu, Jasiennicy i Kozłach; - dwa przedszkola: samorządowe i prywatne prowadzone przez zakon "Sióstr od Aniołów"; - Zespół Szkół w Tłuszczu (Liceum ogólnokształcące, Liceum profilowane, Technikum mechaniczne, Zasadnicza szkoła zawodowa); - Poradnia Wychowawczo - Zawodowa a ponadto funkcjonuje Centrum Kultury, Biblioteka Publiczna z siedmioma filiami; - Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Tłuszczańskiej, które powołało Społeczne Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej; - Tłuszczański Klub Sportowy "BÓBR"powołany w 1993 r., w skład którego wchodzą dwie sekcje: piłki nożnej i piłki siatkowej.

24 stycznia 2008 r. Burmistrz Tłuszcza, Jan Krzysztof Białek oraz członkowie Rady Miejskiej Tadeusz Sasin i Stefan Mikiciuk podpisali w imieniu Gminy Tłuszcz porozumienie o partnerstwie i współpracy z miastem Kazan w Turcji. Współpraca miedzy miastami polegać będzie przede wszystkim na wymianie kulturalnej, gospodarczej , oświatowej i społecznej. 

Początki Tłuszcza sięgają 1477 roku, gdy w lesistej i podmokłej okolicy powstała wieś królewska o nazwie Tłuściec. Wchodziła ona w skład obszernej dzierżawy Chrzęsne, należała zaś do powstałej po 1531 r. parafii Postoliska. Terytorium Tłuszcza weszło w skład powiatu kamieńczykowskiego (Kamieńczyk koło Wyszkowa). Według lustracji z XVI wieku (1565,1580) wieś Tłuściec obejmowała 20 łanów ziemi zagospodarowanej, tj. około 400 ha, a ponadto dwa ogrody. Zamieszkiwało ją wówczas około 250 osób, prawie dziesięciokrotnie więcej niż ówczesny Wołomin. We wsi znajdowały się trzy młyny zbożowe i czwarty, przerabiający miejscową rudę żelaza o niskiej zawartości metalu. Miejscowi kmiecie i ogrodnicy płacili czynsze i daniny w postaci owsa, gęsi, kapłonów i jaj. Ogólny dochód ze wsi wynosił 123 floreny (zwane też „czerwonymi złotymi"), w tym 59 florenów z młynów. Na owe czasy był to znaczący dochód. 

Pomyślność Tłuszcza przerwał „potop" szwedzki (1655-1660), gdy najeźdźcy wypadami z okupowanej Warszawy splądrowali okolice stolicy. Kolejne straty gospodarcze i ludzkie przyniosły przemarsze wojsk szwedzkich i polsko-saskich podczas wojny północnej (1700-1721). Po rozbiorach Polski Tłuszcz znalazł się w granicach zaboru austriackiego, a po wojnie 1809 r. w Księstwie Warszawskim. W 1813 r. przez wieś powracały z Rosji niedobitki armii napoleońskiej, za nimi przyszły zwycięskie wojska feldmarszałka Michaiła Kutuzowa. Po uchwałach kongresu wiedeńskiego 1815 r. Tłuszcz znalazł się w granicach Królestwa Polskiego. 

Według spisu z 1827 r. wieś i folwark Tłuszcz miały łącznie 21 domów i 126 mieszkańców. Wchodziły wtedy w skład powiatu stanisławowskiego. Według mapy Księstwa Warszawskiego z 1810 r. Tłuszcz miał połączenie drogowe z Warszawą przez Klembów, Wołomin, Turów i ówczesną wieś Targówek. Leżał na rozległym terenie rolniczym, otoczonym ze wschodu, południa i zachodu wielkimi lasami. 

Decydujący wpływ na rozwój Tłuszcza wywarła budowa linii kolejowych. W 1862 r. uruchomiona została kolej warszawsko-petersburska. W Tłuszczu powstała stacja kolejowa i warsztaty kolejowe. W 1897 r. przez Tłuszcz przeprowadzono kolejną linię z Pilawy do Ostrołęki. Zaczął się napływ ludności z okolicznych wsi, a także Żydów, którzy ożywili handel i rzemiosło. W 1884 r. Tłuszcz miał już 400 mieszkańców i szkołę początkową. Należał wtedy do gminy Klembów i parafii Postoliska, wchodził w skład powiatu radzymińskiego wydzielonego z części dawnego powiatu stanisławowskiego. Miejscowość miała walory letniskowe, powstało dużo domów letniskowych. W 1906 r. uruchomiono tu hutę szkła, działającą do 1923 r. Wieś przekształciła się w osadę typu miejskiego. 

Na początku XX w. Tłuszcz stał się znaczącym ośrodkiem nielegalnego jeszcze ruchu ludowego, zapoczątkowanego na ziemiach polskich w Galicji. Tutaj w latach 1906-1908 mieściła się redakcja czasopisma „Siewba", radykalnego i lewicowego, broniącego interesów drobnych rolników, popierającego nowoczesne metody gospodarowania na wsi, oświatę rolniczą. „Siewba" zbliżona była ideowo do lewicy niepodległościowej skupionej wokół Józefa Piłsudskiego. 

Inicjatorem założenia czasopisma był rolnik z Chrzęsnego, Jan Kielak (1877-1917). Wokół niego skupiło się grono miejscowych rolników i inteligentów, a także warszawiaków. Byli to Jan Piliński-Adamowicz (1864-1908), ksiądz A. Wysłouch-Szech, Władysław Symonowicz z Miąsego, Maksymilian Malinowski, Jadwiga Dzibińska. W czasie l wojny światowej Kielak wstąpił do założonej przez J. Piłsudskiego Polskiej Organizacji Wojskowej, został prezesem na powiat radzymiński Centralnego Komitetu Narodowego, integrującego stronnictwa niepodległościowe. 

Z położonej koło Tłuszcza Wólki Kozłowskiej pochodził Wacław Sieroszewski (1858-1945), wybitny pisarz, socjalista, uczestnik rewolucji 1905-1907 r., żołnierz Legionów Polskich J. Piłsudskiego, publicysta POW, senator II Rzeczypospolitej. 

Pobliskie Chrzęsne było znaczącym ośrodkiem artystycznym. Tutaj w 1635 r. kasztelan lubelski Stefan Dobrogost Grzybowski wzniósł okazały pałac późnorenesansowy, zachowany do naszych czasów. Po latach, zamieszkał w nim znany malarz, pedagog, ilustrator, kompozytor i krytyk artystyczny Miłosz Kotarbiński (1854-1944), ojciec światowej sławy filozofa i logika Tadeusza (1886-1981) i grafika oraz projektanta rzemiosła artystycznego Mieczysława (1890-1943). W pobliskiej Mokrej Wsi mieszkał znany malarz oraz ilustrator Julian Maszyński (1847-1901). Przy obecnej drodze powiatowej Tłuszcz - Białki mieścił się niegdyś folwark Ulasek, własność wybitnego fizyka i matematyka, prof. Tytusa Bobczyńskiego (1830-1910). 

W czasie l wojny światowej, w sierpniu 1915 r. wkroczyły do Tłuszcza wojska niemieckie. W 1916 r. generał gubernator von Besseler nadał miejscowości Tłuszcz wraz z okolicznymi wsiami status gminy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. miejscowość znalazła się w rękach wojsk polskich. W czasie wojny polsko-bolszewickiej, w nocy z 12 na 13 sierpnia 1920 r., obsadzający stację kolejową Tłuszcz batalion mińskiego pułku piechoty wspierany przez pociąg pancerny „Mściciel" i czołgi stoczyły bitwę z nacierającą na osadę 21 dywizją strzelców Armii Czerwonej. Osaczony przez nieprzyjaciela batalion zdołał się przebić na zachód. Już 19 sierpnia Polacy odbili osadę z rąk nieprzyjaciela. W czasach II Rzeczypospolitej Tłuszcz rozwijał się nadal. W 1921 r. uruchomiono tu hutę szkła „Przyszłość", w 1936 r. - linię kolejową do Radzymina i Legionowa. Powstała samodzielna parafia, w 1932 r. zbudowano murowany kościół pw. Przemienienia Pańskiego. Tłuszcz miał wtedy 1102 mieszkańców, hutę szkła, węzłową stację kolejową, liczne domy letniskowe. 

Podczas okupacji Tłuszcz był znaczącym ośrodkiem ruchu oporu. Powstał tu ośrodek III Obwodu „Rajski Ptak" Armii Krajowej, obejmujący Klembów, Międzyleś, Strachówkę, Jadów i Tłuszcz. Jego komendantem byli por. Stanisław Cybulski „Brzeszczot", a następnie por. Wacław Wierzba „Odrowąż". Zastępcą był ppor. Jan Estkowski „Szczapa". W 1943-1944 r. przeprowadzono szereg akcji przeciw okupantowi, w tym zabicie aspiranta policji granatowej, współpracującego z Niemcami, zniszczenie akt w urzędzie gminnym oraz w Arbeitsamcie, odbicie z aresztu por. Wierzby „Odrowąża" i jego trzech braci. W pobliżu Tłuszcza miały miejsce akcje dywersyjne na kolei. Działała tu również placówka Batalionów Chłopskich dowodzona przez Stanisława Ołdaka z Wólki Kozłowskiej. 

30 lipca 1944 r. w czasie akcji „Burza" zgrupowanie AK pod dowództwem inspektora ppłk. Kazimierza Suskiego opanowało bez walki Tłuszcz i jego okolice. Następnego dnia kompanie por. Wierzby i por. Mirosława Wyszyńskiego „Dołhuna" stoczyły walkę z niemieckim pociągiem pancernym w rejonie parowozowni Tłuszcz, zmuszając go do odwrotu. 3 sierpnia pojawiły się pod Tłuszczem niemieckie czołgi. W tej sytuacji żołnierze AK wycofali się z osady. Po zwycięskiej dla Niemców bitwie pancernej w rejonie Wołomina i Radzymina Tłuszcz znowu na kilka tygodni znalazł się w rękach okupantów. Po wyzwoleniu i zakończeniu wojny zdewastowany Tłuszcz zaczął się odbudowywać, a następnie rozbudowywać. Wznowiła pracę huta „Przyszłość", parowozownia, węzłowa stacja kolejowa, szkoła podstawowa, kierowana przez długie lata przez zasłużonego działacza społecznego Antoniego Grzelaka. Elektryfikacja linii kolejowej do Warszawy, a potem do Małkini, Wyszkowa i Radzymina ożywiła miejscowość. Miejsce drewnianych domków zajęły stopniowo obszerne osiedle mieszkaniowe, prywatne domy i wille. Zamiast ciasnego, drewnianego baraku - nowoczesny dworzec kolejowy. Powstała szkoła zawodowa, w 1966r. oddano do użytku nowy budynek szkoły podstawowej i utworzonego od podstaw liceum ogólnokształcącego. Ludność wzrosła z 3 tyś. na przełomie lat 50. i 60. do prawie 7 tys. obecnie. 

W 1967 r. Tłuszcz uzyskał prawa miejskie, ale wbrew woli mieszkańców w ramach reformy administracyjnej z 1975 r. znalazł się w województwie ostrołęckim. 

W 1997 r. powstał okazały ratusz, podjęto budowę nowego kościoła. Od 1983 r. aktywnie działa Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Tłuszczańskiej, inicjator utworzenia Społecznego Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej, pełniącego funkcje naukowe, dydaktyczne i oświatowe. Zabytkami przeszłości są murowany dwór w dzielnicy Borki z 191Or. (spalił się w 1999 r.), otoczony parkiem krajobrazowym z drugiej połowy XIXw. i murowany spichlerz z pierwszej potowy XIXw. Wydarzenia historyczne upamiętniają też pomniki „Siewby" i żołnierzy 32 pułku piechoty AK oraz mały cmentarz wojenny z 1920r. 

Leszek Podhorodecki

Oficjalna strona Gminy Tłuszcz.:https://tluszcz.pl/

PROW 2014 - 2020

Gmina Klembów położona jest w centralnej części województwa Mazowieckiego, w powiecie Wołomińskim. W północno  - zachodniej i południowo - wschodniej części gminę przecina zewnętrzny układ komunikacji kołowej. Na północnym zachodzie gmina graniczy z drogą krajową nr 8, od której rozpoczyna bieg droga wojewódzka nr 636, biegnąca przez wsie Wola Rasztowska, Roszczep i Krusze, dalej przez gminę Tłuszcz do Jadowa. Gmina Klembów, powiat Wołomiński, graniczy od północy z gminą Dąbrówka, od wschodu z miastem i gminą Tłuszcz, od południa z gminą Poświętne oraz Wołomin, zaś od zachodu - z gminą Radzymin.

W południowo - wschodniej części gminy przebiega droga wojewódzka nr 634 relacji Tłuszcz - Wołomin - Warszawa. Ponadto gminę przecinają trzy linie kolejowe. Przez środkową części gminy z zachodu na wschód biegnie linia kolejowa relacji Warszawa - Legionowo - Tłuszcz. We wschodniej części gminy z południa na północ przebiega linia kolejowa relacji Warszawa - Wołomin - Tłuszcz. O najbardziej na wschód wysunięty fragment gminy zahacza linia kolejowa relacji Mińsk Mazowiecki - Tłuszcz. Przez teren gminy przepływają dwa cieki wodne: Rządza i Cienka, stanowiące ważny element naturalnego systemu wodnego, zarówno gminy Klembów jak i gmin sąsiednich: Tłuszcz, Poświętne, Radzymin. Geograficznie cały obszar zaliczany jest do Niziny Mazowieckiej, Kotliny Warszawskiej i Równiny Wołomińskiej. Powierzchnia gminy wynosi 85,79 km2 i zamieszkuje ją 9.740 mieszkańców. Jest ona gminą rolniczą z tendencją do przekształcania się w jednostkę satelitarną aglomeracji Warszawskiej.

Odkrycia archeologiczne potwierdziły wiekowość osady Klembów. Znaleziono glinianą urnę z czasów pogańskich, szczątki murowanych zabudowań oraz brukowaną ulicę pochodzącą z ok. X-XI w. Tereny były bardzo lesiste, pokryte puszczami, a życie organizowane było w rejonie rzek. Klembów należał do dóbr Książąt Mazowieckich. Na przełomie XIV w. Założony został pierwszy kościół w Klembowie pod wezwaniem św. Klemensa. Fundacji dokonano w 1333-1357 r., a konsekracji dokonał Biskup Płocki ks. Klemens Pierzchała. Książę Janusz II (1455-1495) przyznał rycerzowi Świętosławowi rozległe dobra Pruskowo (w tym Klembów), a jego synowie przyjęli nazwiska od dziedzicznych dóbr-Klembowscy. 23.04.1656 r. Szwedzi spalili kościół i wioskę. Od 1775 r. Klembów położony był w województwie mazowieckim, Ziemi Nurskiej, powiecie kamienieckim i dekanacie stanisławowskim i należał do Dominika Sobolewskiego łowczego nurskiego. Drugi kościół spłonął w 1794 r. W latach 1791-1822 Klembów stanowił własność Czarnockich. Od 1807 r. w Księstwie Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim. 

W roku 1822 Klembów, Zamość, Krusze i Borki kupił gen. dyw. Franciszek Żymirski. Obecny kościół jest jego fundacji. Generał poległ w powstaniu 1831r. Prochy jego złożono w miejscowym kościele. Do 1868 r. jego syn Józef był właścicielem wsi Krusze. Wybudowana w 1862 r. kolej Warszawa-Petersburg biegła m.in. przez byłe dobra Żymirskich. Następni Właściciele to: Kurella, Żebrowski, Czarneccy, Jachacy, Sawicki i Klemczewski. Podczas powstania w 1863 r. spłonęła karczma i inne domostwa. Po zmianach carskiej administracji Klembów należał do powiatu radzymińskiego. Od lipca 1914 r. teren nasz objął zabór pruski. Jesienią 1908 roku powstała Straż Ogniowa. Przez teren gminy przeszły działania wojny bolszewickiej 1920 r. W czasie II Rzeczypospolitej pobudowano nową szkołę. W czasie II Wojny Światowej działał Oddział Batalionów Chłopskich we współpracy z Armią Krajową. 

Dwukrotnie przechodził front Armii Czerwonej w kierunku na Warszawę. Gmina Klembów posiada własny herb zwany Rosochaczem Falistym.

Teren gminy Klembów jest typowo rolniczy. Duży obszar jest pokryty lasami. Dawniej Rządowy Bór-utworzono rezerwat "Dębina" na gruncie wsi Lipka, wydzielonej z dóbr wsi Ręczaje. Przepływa rzeka Cienka i Rządza (Ranza). Drzewostan: dęby, lipy, graby, jesiony, wiązy, brzozy, las iglasty, sosnowy. Przez Klembów przechodzi Stary trakt z Warszawy na Kamieńczyk. Kościół klasycystyczny (1823-1829) w Klembowie oraz z końca XX w. w Ostrówku i Woli Rasztowskiej. Pałac w Woli Rasztowskiej, dawna siedziba letnia króla Jana III Sobieskiego, przekazany rodzinie Chrzanowskich za obronę Trembowli (1675) przed armią turecko-tatarską; po II Wojnie Światowej odbudowany, obecnie mieści się tam szkoła.

Na terenie gminy Klembów znajduje się 6 placówek szkolnych:

Ogółem w szkołach kształci się ponad 1100 dzieci. Obsługę administracyjno - ekonomiczną dla szkół na terenie gminy zapewnia Zespół Ekonomiczno - Administracyjny Szkół i Placówek Oświatowych (ZEAS).

PROW 2014 - 2020

Gmina Wołomin jest gminą miejsko-wiejską położoną w środkowej części województwa mazowieckiego w odległości ok. 10 km od granic Warszawy w kierunku północno-wschodnim. Lokalizacja: po obu stronach linii kolejowej Warszawa – Białystok, 2 stacje kolejowe obsługiwane przez Koleje Mazowieckie.

Na obszarze Wołomina znajdują się cenne walory przyrodniczo-krajobrazowe. Gmina położona jest w krajowym systemie terenów chronionych i częściowo jest objęta warszawskim obszarem chronionego krajobrazu. 73% obszaru Gminy Wołomin stanowi powierzchnia biologicznie czynna. Do najcenniejszych obszarów pod względem przyrodniczym można zaliczyć: torfowisko „Białe Błota” z przylegającymi lasami, torfowisko i las „Helenówka”, dolina rzeki Długiej na odcinku Ossów – Kobylak i dolina Czarnej Strugi na odcinku Majdan-Krym, dolina rzeki Czarnej na odcinku Majdan Zastróże, olsy między Dobczynem a Starym Grabiem, olsy i Łozowska koło Leśniakowizny, wilgotne łąki, Łozowska i olsy na północy – wschód od Mostówki.

Na terenie gminy stwierdzono występowanie ok. 160 gatunków zwierząt kręgowych. Udokumentowano 142 gatunki ptaków lęgowych oraz 36 zimujących. Płazy są reprezentowane przez 7 gatunków, gady – 2, ssaki – co najmniej 10. Terenem z największym stopniem naturalności i o największej różnorodności biologicznej jest dolina Czarnej i Długiej oraz zwarte kompleksy leśne. Na terenie Gminy Wołomin znajdują się obecnie 24 pomniki przyrody. Występuje tu kilkanaście gatunków roślin objętych ochroną. Ochroną objęte są również zwierzęta bezkręgowe i liczne siedliska.

Przez miasto przepływa rzeka Czarna.

Gmina Wołomin graniczy z następującymi gminami: Kobyłka, Zielonka, Radzymin, Poświętne, Klembów.

Przebiegają tu drogi wojewódzkie nr 634, 635, 628.

Gmina Wołomin zajmuje obszar 6153 ha, w tym miasto 1732 ha i gmina 4421 ha.

Na terenie gminy funkcjonuje 15 sołectw i 13 osiedli.

Sołectwa: Czarna, Duczki, Helenów, Mostówka, Stare Grabie, Nowe Grabie, Lipinki, Stare Lipiny, Nowe Lipiny, Majdan, Leśniakowizna, Ossów, Turów, Zagościniec, Cięciwa.

Osiedla: Wołominek, Nafta, Sławek, Sosnówka, Centrum, Wileńska, Polna – Asnyka, Słoneczna - Kolonia Grudek, Partyzantów, Sławek – Nowa Wieś, Niepodległości, 1 Maja, Lipińska.

Zamieszkuje ją blisko 50 tys. mieszkańców, w tym kobiety – ok. 26 tys., mężczyźni – 23, 5 tys. 

W mieście mieszka ponad 36 tys. osób, a na terenach wiejskich 13 tys. 

Liczba mieszkańców w poszczególnych sołectwach:

Czarna – 802 osoby; Duczki – 2794; Helenów – 221; Mostówka – 169; Stare Grabie – 632; Nowe Grabie – 255; Lipinki – 936; Cięciwa – 155; Stare Lipiny – 538; Nowe Lipiny – 1348; Majdan – 473; Leśniakowizna – 347; Ossów – 934; Turów – 257; Zagościniec – 1908.

Miasto Wołomin jest jednym z ważniejszych ośrodków we wschodniej części aglomeracji warszawskiej i stanowi ważny ośrodek ponadlokalny. Świadczy o tym obecność wielu instytucji pracujących dla potrzeb regionu – organy administracji (Urząd Miejski, Starostwo Powiatowe, Sąd Rejonowy), instytucje służby zdrowia (Szpital Powiatowy) i opieki społecznej, obiekty szkolnictwa, kultury i sportu. Gmina Wołomin jest także znaczącym ośrodkiem koncentracji działalności gospodarczej, o dużych tradycjach przemysłowych, rzemieślniczych i kupieckich. Rolnictwo na terenach wiejskich nie stanowi dominującej funkcji i ma charakter uzupełniający.

Podmioty gospodarcze (aktywne): ok. 5 tys.

Pierwsze wzmianki - XV w.

Rozwój osady - druga poł. XIX wieku (1862 r. - budowa linii kolejowej z Warszawy do Petersburga) - miejscowość letniskowa dla Warszawy (korzystny mikroklimat).

Na przełomie XIX i XX wieku powstaje cegielnia, dwie huty szkła i kilka większych zakładów przemysłowych, liczne sklepy. Rozwój budownictwa mieszkaniowego.

4 lutego 1919 r. - nadanie praw miejskich.

Sierpień 1920 r. - bitwa na przedpolach Wołomina, Ossowa i Radzymina stoczona z armią bolszewicką znana jako „Cud nad Wisłą”.

Wybuch II wojny światowej - zahamowanie rozwoju.

1952 r. - Wołomin powiatem.

Przełom lat 70': Miejski Zakład Gazownictwa - sieć gazowa na terenie Wołomina i okolic. Nowe szkoły, przedszkola, kino i szpital, zakłady pracy (Stolarka).

1992 r. - otwarto Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich

Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich

Rezerwat Grabicz

Torfowiska Białe Błota

Pawilon ekspozycyjny „Panorama Ossowska” zlokalizowany przy szkole w Ossowie     

PS WPR 2021 - 2027

O Gminie Gmina Poświętne położona jest w województwie mazowieckim, powiecie wołomińskim. Gminę tworzy 28 sołectw o łącznej powierzchni 10 425 ha. Zamieszkuje tu około 6 000 osób.

Struktura powierzchni:

Według danych z roku 2002, gmina Poświętne ma obszar 106,26 km2, w tym:

użytki rolne: 74%

użytki leśne: 19%

Gmina stanowi 11,12% powierzchni powiatu.

Gmina Poświętne powstała z połączenia części obszarów czterech wsi: Nowych Ręczajów, Międzylesia, Okuniewa i Poświętnego. Do czerwca 1975 r. wchodziła w skład województwa warszawskiego. Położona była w jego środkowej części. Po podziale administracyjnym kraju gmina Poświętne znalazła się na obrzeżu województwa siedleckiego w odległości około 100 km od ośrodka wojewódzkiego. Znaczna odległość i niedogodność połączeń komunikacyjnych z Siedlcami sprawiły, że gmina w dalszym ciągu ciążyła ku Warszawy. Była ona najdalej na zachód wysuniętą jednostką administracyjną województwa siedleckiego. Po reformie administracyjnej kraju w 1999 r., utworzono nowe jednostki administracyjne. Wówczas gmina została włączona do województwa mazowieckiego. Jest jedną z 5 gmin należących do powiatu wołomińskiego. Na terenie gminy, od 1 stycznia 2005 r. znajduje się 28 sołectw: Choiny, Cygów, Czubajowizna, Dąbrowica, Helenów, Jadwiniew, Józefin, Kielczykowizna, Kolno, Krubki-Górki, Laskowizna, Małków, Międzypole, Międzyleś, Nadbiel, Nowy Cygów, Nowe Ręczaje, Poświętne, Ostrowik, Ręczaje Polskie, Rojków, Stróżki, Turze, Trzcinka, Wola Cygowska, Wola Ręczajska, Wólka Dąbrowiecka. Tego dnia wieś Cięciwa została przyłączona do gminy Wołomin. Całkowita powierzchnia gminy wynosi prawie 10 400 ha (tj. 104 km2). Gmina leży z dala od ważniejszych szlaków komunikacyjnych. Jedyną ważniejszą trasą jest połączenie lokalne Wołomina z Mińskiem Mazowieckim przez Poświętne i Turze. Cały obszar w granicach administracyjnych gminy rozciąga się ponad 16 km w kierunku równoleżnikowym i około 10 km w kierunku południkowym. Gmina Poświętne graniczy z gminami: Dobre, Klembów, Stanisławów, Strachówka, Tłuszcz, Wołomin, Zielonka. W powiecie wołomińskim wyróżnia się dużym, ok. 59 % udziałem użytków rolnych w powierzchni ogólnej gminy (przeciętna w powiecie wołomińskim wynosi ok. 48%) oraz niską lesistością –prawie 21% (przy średniej w powiecie 28%). Jest to gmina o dominującej funkcji rolnej, gdzie dominują gospodarstwa o średniej powierzchni od 1 do 10 ha użytków rolnych. Od 1978 roku liczba ludności w gminie nieznacznie się zwiększyła - o 69 osób tj. 1,2%. Od 3 lat nie ulega praktycznie zmianom i w końcu 2004 roku mieszkało tu ok. 6005 mieszkańców. W samej wsi Poświętne zameldowanych było 356 osób, co stanowi jedynie 6% ogółu ludności w gminie. Sieć osadnicza gminy charakteryzuje się znacznym rozdrobnieniem. Największe miejscowości to: Międzyleś, Zabraniec, Ręczaje Polskie, Nowe Ręczaje i Wólka Dąbrowicka. Gminę przecina w układzie równoleżnikowym dolina rzek Rządzy i Czarnej, które są cennym elementem przyrodniczo – krajobrazowym gminy. Miejscowość Poświętne – główny ośrodek obsługi gminy, posiada ukształtowaną strukturę funkcjonalno – przestrzenną. Obiekty usługowe skupione są w centralnej części miejscowości wzdłuż krzyżujących się tu dróg powiatowych. Zabudowa zagrodowa wsi rozciąga się głównie wzdłuż istniejących dróg. Zakłady o charakterze produkcyjnym i magazynowo - składowym nie tworzą wydzielonej dzielnicy, lecz rozmieszczone są przypadkowo w różnych częściach gminy. Na obszarze gminy wyodrębniły się jednostki funkcjonalno – przestrzenne. Zachodnia część gminy podzielona jest na dwa obszary związane: jeden z miejscowością Zabraniec, a drugi z Nowymi Ręczajami, trzeci - z ośrodkiem gminnym Poświętne. Oddzielny obszar stanowią tereny związane z doliną rzeki Rządzy: Czubajowizna, Laskowizna, Nowy Cygów i Cygów. Północno-wschodnia część gminy stanowi teren związany z miejscowością Międzyleś.

Choiny, Cygów, Czubajowizna, Dąbrowica, Helenów, Jadwiniew, Józefin, Kielczykowizna, Kolno, Krubki-Górki, Laskowizna, Małków, Międzyleś, Międzypole, Nadbiel, Nowe Ręczaje, Nowy Cygów, Ostrowik, Poświętne, Ręczaje Polskie, Rojków, Stróżki, Trzcinka, Turze, Wola Cygowska, Wola Ręczajska, Wólka Dąbrowicka, Zabraniec.

Klembów, Stanisławów, Strachówka, Tłuszcz, Wołomin, Zielonka

Podstawową funkcją Gminy Poświętne jest rolnictwo oraz rekreacja dla aglomeracji warszawskiej.

Źródło: Strona Internetowa Gminy Poświętne: https://gminaposwietne.pl/

PROW 2014 - 2020